Een panorama op het Westland uit 1849 van
Hendrik Johannes Weissenbruch (1824-1903).
In zijn vroege werk (hij was hier 25) zou
hij de omgeving nog nauwkeurig weergeven.
Het is echter moeilijk vast te stellen wat de
exacte plaats en oriëntatie zijn geweest.
Omdat de stad en kern van Loosduinen niet
zichtbaar zijn, lijkt een blikveld dat min of
parallel meer loopt aan de kust het meest
voordehandliggend. Maar zeker is dit niet.
Ontstaan op het zand van de Haagse meesters
De plek waar de winkel is gevestigd draagt een verhaal met zich mee dat zeer tot de
verbeelding spreekt. Het beschrijft de geschiedenis van een stad die zijn weidse
blikken en fameuze zand omgevormd ziet worden tot een bruisende samenleving.
Aan het einde van de 19e eeuw lag de uiterste grens van Den Haag nog bij de Beeklaan,
gemeente Loosduinen begon aan de overkant. Tot aan de singels die in het centrum
rondom de Lijnbaan liggen, was het landelijk gebied met her en der een boerderij.
In 1875 was de stad door de eeuwen heen nog nauwelijks buiten zijn oorspronkelijke
grenzen gegroeid. Ten noorden lag een uitgestrekt gebied van binnenduinen genaamd
Dekkersduin waar de meesterschilders van de Haagse School en vele anderen naartoe
kwamen om zich te laten inspireren door de mooie lichtval en prachtige uitzichten op
de stad, zee en het Westland. De wandelpaden door het gebied leidden naar de grens
van de stad... de plaats waar niet veel later de winkel zou komen te staan. Moderniteit
klopte aan. De toppen waarop de schilders stonden, zouden worden afgegraven en het
zand werd de basis voor de enorme groei die de stad zou gaan doormaken.
Oost Blok, de andere naam voor Dekkersduin (in 1850) waar de wijk Duinoord zal verrijzen. De rode stip duidt de locatie van de winkel aan. Streeplijnen zijn de Beeklaan (linkerkant) en loodrecht erop waar de Laan van Meerdervoort zal gaan lopen. De kleinere stippels laten de toekomstige Groot Hertoginnelaan zien.
Nog een doek van Weissenbruch. Twee jaar
eerder gemaakt, in 1847. Hierover kan iets meer
worden gezegd. Dr. Hendrik Enno van Gelder,
die begin 20e eeuw archivaris van het Haags
Gemeentemusuem was, schrijft namelijk in zijn
boek dat dit panorama over de rode daken van
Loosduinen is gezien. Vermoedelijk doelend op
de bebouwing achter de molen, die op oude
kaarten helaas nog niet is geidentificeerd.
Het zou betekenen dat het aanstaande
Valkenbosplein links van deze afbeelding ligt.
Het oudste schilderij van dit drieluik uit 1843.
Door Bartholomeus Johannes van Hove
(1790-1880), bij wie Weissenbruch in de leer
is geweest. Hoewel voor de romantici sfeer
belangrijker was dan nauwkeurigheid (de vaart
richting stad lijkt bijvoorbeeld qua positie niet
helemaal te kloppen), is de locatie duidelijk in de
nabijheid van de huidige Conradbrug. Het water
richting stad wordt Koningin Emmakade en
Waldeck Pyrmontkade. Loodrecht erop, het
traject van de latere Laan van Meerdervoort.
Schildersidylle wordt moderne stad
Voordat we toekomen aan een tijd waarin
wonderbaarlijke nieuwe technologieën
zoals elektriciteit en telefonie alledaags
worden en de wereld voor altijd zullen
veranderen, is het de moeite waard nog
eens te kijken naar de voorgeschiedenis.
Een beginpunt bepalen is lastig want veel
is met elkaar verbonden en sommige
historie, zoals die van de Beeklaan, gaat
erg ver terug. Ook de huidige Laan van
Meerdervoort is al sinds mensenheugenis
de natuurlijke gang onderaan het duin.
Aan de meest noemenswaardige plekken
zullen op deze pagina dan ook apart
korte artikelen worden gewijd.
Voor de rode draad zou 1801 als eerste
genoemd kunnen worden. Dit is het jaar
waarin Jacobus den Dekker, ondernemer
in de diligencedienst (paardenkoets) naar
Amsterdam, de bouwhoeve Meerdervoort
in zijn bezit krijgt. Dit bevond zich op de
plek waar nu rijksmonument Oldenhove
op de Laan van Meerdervoort 52 staat,
bovenaan aangegeven met de gele stip.
Het pad langs het huis gaat daarna in de
volksmond Dekkerslaantje heten. Even
verderop gaat het met een bocht de duinen
in richting boerderij Kranenburg, op dat
moment nog de dichtstbijzijnde bebouwing.
Hiermee is ook de naam waaronder het
duin het meest bekend zal komen te
staan geboren. Dekkersduin.
Op zich is het begin van de 19e eeuw een interessante periode. Het is de Franse tijd
en in 1806 kroont Napoleon Bonaparte zijn broer tot koning van Holland. Deze
Lodewijk Napoleon verleent Den Haag de stadsrechten in 1811. Maar essentieel
voor de geschiedenis die hier beschreven wordt is het niet. Het zal nog zeker veertig
jaar duren, de tijd van bovenstaande schilderijen, voordat enig begin van de echte
omwenteling zich aan gaat dienen. Dat is in 1841, wanneer de eerste afgravingen
van Dekkersduin aan de overkant van huize Meerdervoort beginnen. Via de vaarten
wordt het zand naar de drassige grond aan de andere kant van de stad gebracht.
Daar wordt het Rode Dorp gebouwd, het begin van de Schilderswijk. Ondanks
sloopplannen in 2009 bestaat dit nog steeds en is het zelfs gerenoveerd. Gedurende
de hele eeuw vertoont de stad gestage groei maar pas in 1875 wordt een
stroomversnelling bereikt. Stijgt het inwonertal tijdens de eerste driekwart siècle
van 40.000 naar 100.000, nog voor het eind van de eeuw zal dit verdubbelen.
Afspelen
1750
1850
1874
1895